III Kongres Przewodniczących Rad Gmin, Powiatów i Sejmików Województw będzie wydarzeniem poświęconym roli przewodniczących i radnych jako liderów przemian w społecznościach lokalnych. Główna idea kongresu zakłada wzmocnienie pozycji organów stanowiących w systemie samorządu terytorialnego oraz wyposażenie ich przedstawicieli w wiedzę i narzędzia niezbędne do skutecznego i odpowiedzialnego sprawowania funkcji publicznych. Program kongresu został tak skonstruowany, by łączyć refleksję strategiczną z praktycznymi aspektami pracy przewodniczących rad.

Jednym z kluczowych wątków będzie rola przewodniczących i rad w systemie lokalnej demokracji. Dyskusja na temat tego, jakiej rady potrzebują współczesne wspólnoty samorządowe, jest niezwykle aktualna wobec postępujących zmian społecznych, technologicznych i organizacyjnych. Uczestnicy zastanowią się, czy rady mogą i powinny być filarem dalszych reform ustrojowych, a także jak w praktyce kształtować ich pozycję wobec organów wykonawczych i administracji urzędniczej.

Ważnym elementem programu są zagadnienia związane z kompetencjami przewodniczących – zarówno w zakresie formalnym, jak i relacyjnym w sprawach pracowniczych. Omówione zostaną kompetencje przewodniczących względem sekretarzy, skarbników czy pracowników biur rad oraz dobre praktyki współpracy z działami kadr i zespołami obsługi. Zagadnienia te mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia sprawnego funkcjonowania rady jako całości i uniknięcia konfliktów kompetencyjnych.

Osobny blok poświęcony zostanie tematyce legislacyjnej – roli przewodniczącego w przygotowaniu porządku obrad, organizacji głosowań czy redagowaniu uzasadnień do uchwał. W obliczu rosnącej liczby skarg na akty prawa miejscowego oraz częstych ingerencji nadzorczych wojewodów lub Regionalnych Izb Obrachunkowych, kluczowe staje się pytanie, jak przewodniczący mogą wpływać na jakość i odporność uchwał na zarzuty organów nadzoru. W tym kontekście omówiona zostanie również rola sztucznej inteligencji jako potencjalnego wsparcia dla pracy rad – nie tylko w obszarze analizy danych, ale także w konstruowaniu treści uchwał czy w komunikacji z mieszkańcami.

Innym, ważnym filarem programu kongresu będą zagadnienia komunikacji. W dobie polaryzacji społecznej, rosnącej fali dezinformacji i hejtu – szczególnie w mediach społecznościowych – przewodniczący i radni muszą umieć nie tylko zarządzać przekazem, ale też skutecznie bronić dobrego imienia rady i instytucji samorządowych. Dlatego też uczestnicy będą rozmawiać o tym, jak budować autorytet w środowisku lokalnym, jak mówić, żeby być słuchanym i jak przeciwdziałać manipulacjom informacyjnym. W tym kontekście szczególną uwagę poświęcono też praktycznemu problemowi tzw. petycji masowych czy politycznie motywowanych, z którymi przewodniczący często mierzą się w ramach pracy komisji skarg, wniosków i petycji.

Istotnym punktem kongresu będą także sesje poświęcone współpracy między organami JST w zakresie świadczenia usług publicznych. W obliczu kryzysów energetycznych, ekologicznych i finansowych, coraz większe znaczenie zyskują wspólne modele zarządzania usługami, jak gospodarka odpadami, edukacja, transport czy wodociągi. Uczestnicy będą mogli zapoznać się z doświadczeniami innych gmin i powiatów w tym zakresie oraz zastanowić się nad rolą radnych i przewodniczących w budowaniu ponadlokalnych porozumień.

Nowością w programie będą strefy praktyk i case studies, w których przewodniczący będą mogli przedstawić własne inicjatywy – od rozwiązań organizacyjnych i legislacyjnych po pomysły na partycypację mieszkańców. Taka wymiana dobrych praktyk ma służyć budowaniu sieci kontaktów i wzmacnianiu kultury wzajemnego uczenia się w środowisku samorządowym. Dla radnych powiatowych przewidziano specjalną sesję tematyczną, która ma na celu lepsze włączenie ich w nurt ogólnopolskiej debaty samorządowej.

Integralną częścią kongresu będą również wydarzenia towarzyszące – wizyty studyjne oraz zwiedzanie Gdańska, przygotowane we współpracy z partnerami regionalnymi. Mają one na celu zarówno integrację środowiska przewodniczących, jak i umożliwienie uczestnikom poznania lokalnych modeli zarządzania miejskiego i infrastrukturalnego.

III Kongres Przewodniczących ma być nie tylko forum wymiany doświadczeń, ale także miejscem budowania wspólnej tożsamości środowiska przewodniczących rad, które w obliczu współczesnych wyzwań może i powinno być źródłem pozytywnej zmiany w polskim samorządzie.

Dlatego też program III Kongresu jest tworzony we współpracy z samymi przewodniczącymi rad gmin, powiatów i sejmików województw, co stanowi fundament jego trafności i praktycznego znaczenia. W toku przygotowań zbierane są opinie, sugestie i doświadczenia osób pełniących tę funkcję w różnych częściach kraju, dzięki czemu agenda wydarzenia odpowiada na realne potrzeby i wyzwania, z jakimi mierzą się przewodniczący w codziennej pracy. Taka partycypacyjna formuła przygotowań pozwala nie tylko lepiej dostosować treści merytoryczne do oczekiwań uczestników, ale też wzmacnia poczucie współodpowiedzialności środowiska samorządowego za kształt i jakość debaty publicznej.

Kongres Przewodniczących realizowany był przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego w ubiegłych latach w Wiśle (2023 r.) oraz Jachrance pod Warszawą (2024 r.). Co roku spotykamy się w innym miejscu. Trójmiasto został wybrane na miejsce organizacji III Kongresu Przewodniczących nieprzypadkowo – to miejsce o wyjątkowym znaczeniu symbolicznym i praktycznym dla polskiego samorządu. To właśnie tutaj narodziła się „Solidarność”, ruch, który dał początek przemianom demokratycznym w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, a którego dziedzictwo wciąż inspiruje do obywatelskiego zaangażowania i walki o prawa wspólnot lokalnych. Jednocześnie Trójmiasto i całe Pomorze są dziś uznawane za jeden z najbardziej innowacyjnych regionów w zakresie zarządzania publicznego, wdrażania rozwiązań cyfrowych i rozwoju partycypacji obywatelskiej. W przededniu jubileuszu stulecia miasta Gdyni Trójmiasto stanowi nie tylko symboliczne, ale i praktyczne tło do debaty o przyszłości polskiej samorządności.